Paradygmat_zrownowazonego_rozwoju_w_swie.pdf - Paradygmat...

Unformatted text preview: Paradygmat zrównoważonego rozwoju w świecie nieprzewidywalnych przemian Redakcja Aleksandra Kordonska Roman Kordonski Lwów-Olsztyn 2017 Przyjęto do druku Uchwałą Rady Wydziału Stosunków Międzynarodowych, Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki we współpracy z Instytutem Nauk Politycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie (Protokół nr 2 z dnia 27 listopada 2017 r.) Recenzenci: Prof. dr hab. Nataliya Khoma, Lwowski Uniwersytet Narodowy im. I. Franki Prof. dr hab. Arkadiusz Żukowski, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Dr hab. Denys Svyrydenko, prof. Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. M.P. Dragomanowa Redaktor naukowy: Prof. dr hab. Markiyan Malskyy, Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki Projekt okładki: Ruslan Bezugliy Skład i łamanie: Aleksandra Kordonska Paradygmat zrównoważonego rozwoju w świecie nieprzewidywalnych przemian, A. Kordonska, R. Kordonski (red.), Lwowski Uniwersytet Narodowy im. Iwana Franki, Lwów-Olsztyn 2017, 290 s. Prezentowana naukowa publikacja wieloautorska zawiera wyniki badań naukowców reprezentujących różne dyscypliny naukowe i podejmujących w rozdziałach swojego autorstwa problematykę zrównoważonego rozwoju w zakresie stosunków międzynarodowych, politologii, prawa, ekonomii, historii, kultury, filozofii oraz pedagogiki. Celem redaktorów niniejszej publikacji było rozwinięcie współpracy międzynarodowej pomiędzy ośrodkami naukowymi w Polsce i na Ukrainie. Odpowiedzialność za treść artykułów ponoszą autorzy. Redaktorzy niniejszej pracy zbiorowej oddają Czytelnikom do rąk książkę, która stanowi kolejny krok we współpracy polskich i ukraińskich naukowców. Żywią oni także nadzieję na dalsze jej kontynuowanie i rozwijanie w przyszłości. ІSBN 978-617-7448-35-7 2 SPIS TREŚCI Wstęp .............................................................................................................................5 Sekcja I. ASPEKTY POLITYCZNE I GOSPODARCZE Iuliia Gernego Methodology of sustainable human development and its’ financing .............................................................. 15 Volodymyr Isaienko, Natalia Karaieva, Kyrylo Nikolaiev, Larisa Levchenko Emerging risks for sustainable development ................................................... 27 Volodymyr Panchenko Факторний неопротекціонізм як інструмент політики ресурсного націоналізму: виклики сталому розвитку .......................... 43 Tomasz Chłopecki Koncepcje polskiej gospodarki w latach 1926 – 1932 ................................... 65 Vasyl Gulay, Vira Maksymets Indices and ratings as indicators of preserving the peripheral socio-political development of Ukraine in the realition to the paradigm establishment of sustainable development at the global and national levels ................................................ 81 Wiktor Podsiadło Oszustwa w zakresie podatku od wartości dodanej w państwach Unii Europejskiej jako jedna z przeszkód w realizacji celów zrównoważonego rozwoju ................................................... 95 Olga Kartashova, Marina Huba Rural areas in the context of the sustainable development of the agrarian sector of Ukraine's economy....................... 113 Justyna E. Kulikowska-Kulesza, Mateusz H. Ziemblicki Zasada zrównoważonego rozwoju a wielofunkcyjny model gospodarki leśnej prowadzonej przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe ..................................... 125 3 Sekcja II. ASPEKTY PRAWNE Dominika Dróżdż Broń atomowa a Korea Północna i przestrzeganie prawa międzynarodowego publicznego odnośnie do nieużywania broni atomowej ............................ 143 Beata Pąprowicz Handel ludźmi a cele zrównoważonego rozwoju......................................... 159 Anna Ciechomska Poddaństwo kobiet? Równouprawnienie w poglądach Harriet Taylor Mill i Stuarta Milla.......................................... 175 Dominika Dróżdż ISIS activities vs legal instruments against terrorism ................................ 187 Sekcja III. ASPEKTY FILOSOFICZNO-SPOŁECZNE Agnieszka Zduniak Aктуальність християнської концепції гідності людини у встановленні сучасного суспільного ладу ........................... 211 Inna Dyachenko Теоретико-методологическое осмысление жизни и живого: к проблеме ценностных основ устойчивого развития человека и общества ........................................ 223 Vitalij Turenko Інноваційне суспільство та особистість в контексті парадигми сталого розвитку ............................................ 239 Ludmyla Moskaleva, Viktoriia Chorna, Irina Yakovenko Сonstruction of religious relations at the Northern Azov territories of Ukraine: dialogical measurement .......................................... 255 Nataliia Ridei, Oksana Voitovska Перспективи розвитку вітчизняної системи післядипломної педагогічної освіти на засадах сталого розвитку ....... 271 4 WSTĘP Zrównoważony rozwój – proces zmian społecznych, gospodarczych i środowiskowych, który zapewnia równowagę pomiędzy zyskami i kosztami rozwoju w perspektywie przyszłych pokoleń, czyli jest „odzwierciedleniem polityki i strategii ciągłego rozwoju gospodarczego i społecznego bez szkody dla środowiska i zasobów naturalnych, od których jakości zależy kontynuowanie działalności człowieka i dalszy rozwój”1. Zrównoważony rozwój oznacza, że wzrost gospodarczy prowadzi do zwiększania spójności społecznej (w tym m.in. zmniejszania rozwarstwienia społecznego, wyrównywania szans, przeciwdziałania marginalizacji i dyskryminacji) oraz podnoszenia jakości środowiska naturalnego, m.in. poprzez ograniczanie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska i ochronę zasobów przyrodniczych. Efekty (nie)zrównoważonego, ekstensywnego rozwoju zaczęły wzbudzać niepokój zarówno ludzi nauki (np. raporty Klubu Rzymskiego), jak i części opinii publicznej, zarówno w kwestiach dotyczących wyczerpywania się zasobów (szczególnie źródeł energii), jak i dewastacji środowiska naturalnego czy znacznego rozwarstwienia społecznego w poszczególnych krajach w perspektywie globalnej. Przełomem w politycznym podejściu do kwestii rozwoju była konferencja „Środowisko i Rozwój”, która odbyła się w 1992 r. w Rio de Janeiro, zakończona przyjęciem tzw. Deklaracji z Rio. W Polsce zasada zrównoważonego rozwoju zyskała rangę konstytucyjną – została zapisana w art. 5 konstytucji RP, a definicja zrównoważonego rozwoju znalazła się w ustawie Prawo ochrony środowiska: [jest to] taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Zrównoważony rozwój, , [dostęp: 29.09.2017]. 1 5 Zrównoważony rozwój znajduje się w polu zainteresowań licznych organizacji międzynarodowych. Należą do nich m.in.: Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP), Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), instytucje Unii Europejskiej (Parlament Europejski, Komisja Europejska, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny). Zrównoważony rozwój stanowi ważny element systemu prawa międzynarodowego. Do najważniejszych dokumentów prawnomiędzynarodowych, ujmujących problematykę zrównoważonego rozwoju, należą: Agenda 21, Konwencja o Dostępie do Informacji, Udziale Społeczeństwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dostępie do Sprawiedliwości w Sprawach Dotyczących Środowiska. Czym jest zrównoważony rozwój? Zrównoważony rozwój został zdefiniowany jako taki, który odpowiada obecnym potrzebom ludzi bez ograniczania przyszłym pokoleniom możliwości do zaspokojenia swoich potrzeb. Zrównoważony rozwój wymaga podjęcia wspólnego wysiłku w budowę zrównoważonej i odpornej na skutki katastrof przyszłości dla wszystkich ludzi na świecie oraz naszej planety. Dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju konieczna jest spójność trzech kluczowych elementów: wzrostu gospodarczego, inkluzji społecznej i ochrony środowiska. Są one wzajemnie połączone i wszystkie są niezwykle istotne dla osiągnięcia dobrobytu poszczególnych osób i całych społeczeństw. Zlikwidowanie ubóstwa we wszystkich jego formach jest niezbędnym warunkiem dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. Aby tak się stało, potrzebna jest promowanie zrównoważonego, inkluzywnego i równego wzrostu ekonomicznego; tworzenie większych szans dla wszystkich ludzi i redukcja nierówności; umożliwienie osiągnięcia podstawowego standardu życia, budowa sprawiedliwego rozwoju społecznego i społeczeństwa inkluzywnego; oraz promowanie zintegrowanego i zrównoważonego zarządzania surowcami naturalnymi i ekosystemami2. Zrównoważony rozwój i Cele Zrównoważonego Rozwoju, . un.org.pl/strony-2011-2015/zrownowazony-rozwoj-i-cele-zrownowazonego2 6 Czym są Cele Zrównoważonego Rozwoju? 193 państw członkowskich Organizacji Narodów Zjednoczonych osiągnęło konsensus w sprawie dokumentu końcowego nowej agendy zrównoważonego rozwoju zatytułowanej “Przekształcanie naszego świata: Agenda na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju – 2030”, która zawiera 17 Celów i 169 zadań. Podwaliny nowej agendy stanowią osiągnięcia Milenijnych Celów Rozwoju (Millennium Development Goals), które zostały przyjęte w 2000 r. i wyznaczały kierunek działaniom rozwojowym przez ostatnie 15 lat. Milenijne Cele Rozwoju udowodniły, że globalne cele mogą przyczynić się do wydobycia z ubóstwa miliony ludzi na całym świecie. Nowe Cele są częścią ambitnej, śmiałej agendy zrównoważonego rozwoju, która skupia się na trzech spójnych elementach zrównoważonego rozwoju: wzroście gospodarczym, inkluzywności społecznej i ochronie środowiska. Cele Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals – SDGs) i zadania z nimi związane, mają globalny charakter i mogą być realizowane na całym świecie, biorąc pod uwagę różne warunki poszczególnych krajów, ich możliwości i poziom rozwoju oraz zgodność z krajowymi strategiami i priorytetami. Cele Zrównoważonego Rozwoju są efektem trzyletniego procesu ich opracowywania, w którym wzięły udział wszystkie zaineresowane strony oraz został uwzględniony głos zwykłych ludzi. Są one wynikiem bezprecedensowego porozumienia 193 państw członkowskich ONZ dotyczącego priorytetów zrównoważonego rozwoju. Cele mają wsparcie społeczeństwa obywatelskiego, biznesu, parlamentarzystów i innych stron na całym świecie. Decyzja o rozpoczęciu procesu opracowania Celów Zrównoważonego Rozwoju została podjęta przez państwa członkowskie ONZ na Konferencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zrównoważonego Rozwoju (Rio+20), która odbyła się w Rio de Janeiro w czerwcu 2012 r. rozwoju/2860, [dostęp: 29.09.2017]. Zob. także: Zrównoważony rozwój – idea, definicje, mierniki, Monika/ksiazka2011/r01.pdf, [dostęp: 29.09.2017]. 7 Niniejszy pierwszy tom z serii zatytułowanej Paradygmat zrównoważonego rozwoju w świecie nieprzewidywalnych przemian jest kontynuacją rozważań nad problematyką o charakterze interdyscyplinarnym. Ważnym punktem odniesienia do proponowanego wydania stały się wnioski z poprzednich edycji wydawniczych, systematycznych badań naukowców z Polski oraz Ukrainy i pogłębionej refleksji nad aktualnymi problemami rozwoju społeczności międzynarodowej. Publikacja stanowi efekt pracy naukowców, którzy prowadzą badania w ramach swoich dyscyplin naukowych. Uczestnikami owej refleksji są przedstawiciele z polskich ośrodków naukowych, a także osoby związane z uczelniami ukraińskimi. Wieloaspektowość zakresu rozważań, przyczynia się do nowego spojrzenia na złożony charakter dotyczący wyzwań współczesności i prowadzi do lepszego zrozumienia przeszłości, a także obecnych procesów kształtujących system globalny. Sekcję 1. niniejszego tomu rozpoczyna artykuł autorstwa Iulii Gernego w którym autorka omawia komponenty metodologiczne analizy zrównoważonego rozwoju i sposoby ich łączenia. Autorka uwypukla technikę wdrożenia metodologii w zrównoważone systemy rozwoju człowieka, zwracając uwagę na związek pomiędzy zrównoważonym rozwojem ludzkim a czynnikami wsparcia finansowego. Volodymyr Isaienko, Natalia Karaieva, Kyrylo Nikolaiev i Larisa Levchenko omawiają teorię „czarnego łabędzia” (The black swan theory) oraz czynniki pojawiających się ekonomicznych i społecznych zagrożeń. Autorzy zaznaczają, że pomimo zgromadzonej wiedzy w zakresie nauk ścisłych, ekonomii i polityki, wyzwaniem dla obecnych systemów politycznych jest radzenie sobie z współzależnością oraz rozwiązywanie kwestii dotyczących przyszłego modelowania krajowych i globalnych struktur zdolnych do radzenia sobie z pojawiającymi się zagrożeniami dla zrównoważonego rozwoju. Volodymyr Panchenko przedstawia czynnikowy neoprotekcjonizm jako instrument polityki krajowej w zakresie zasobów, co niewątpliwie stanowi wyzwanie stałemu rozwojowi. Autor zaznacza, że z globalnego punktu widzenia – nacjonalizm w zakresie zasobów stanowi pozytywny wkład w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. 8 Tomasz Chłopecki w artykule zatytułowanym Koncepcje polskiej gospodarki w latach 1926–1932 r., przedstawia koncepcje dotyczące polskiej gospodarki oraz finansów państwa po przewrocie majowym i objęciu władzy oraz odpowiedzialności za państwo przez obóz rządzący (obóz piłsudczykowski). Autor zaznacza, że przedstawione rozwiązania polityczne i prawne z jednej strony miały zapewnić Polsce stabilność gospodarczą i pewność obrotu gospodarczego, z drugiej natomiast bezpieczeństwo przed rosnącą potęgą zachodnich sąsiadów. Vasyl Gulay i Vira Maksymets poddają analizie indeksy i oceny rankingowe jako wskaźniki społeczno-politycznego rozwoju Ukrainy w realiach zrównoważonego rozwoju na poziomie globalnym oraz krajowym. W artykule główny nacisk został położony na analizie przemian społeczno-politycznych na Ukrainie. Wiktor Podsiadło omawia problematykę oszustw w zakresie podatku od wartości dodanej w Unii Europejskiej z perspektywy realizacji celów zrównoważonego rozwoju. W ramach opracowania, zaprezentowane zostały przyczyny, w tym cechy konstrukcyjne podatku od wartości dodanej, które powodują, że jest on podatny na nadużycia, a także ekonomiczne (finansowe) skutki obecnej sytuacji dla państw Unii Europejskiej. Dodatkowo, zostały przedstawione wybrane instytucje prawa podatkowego, które w istotny sposób mogą ograniczyć skalę owych oszustw (m.in. zmiana zasad rozliczania transakcji wewnątrzwspólnotowych i Jednolity Plik Kontrolny). Olga Kartashova i Marina Huba omawiają rozwój konkurencyjności sektora rolniczego na Ukrainie poprzez analizę głównych problemów zarówno teoretycznych, metodologicznych, praktycznych, jak i kwestii zwiększenia efektywności ekonomicznej sektora rolniczego w kontekście zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego i zrównoważonego rozwoju. Badania obejmują większość zagadnień związanych z rozwojem obszarów wiejskich i współczesnych stosunków rolniczych na Ukrainie. Lasy zajmują blisko 29,2% powierzchni Polski, rosnąc na obszarze 9,1 mln ha. Zdecydowana ich większość zarządzana jest przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (PGLLP). Justyna Kulikowska-Kulesza i Mateusz Ziemblicki poddają analizie 9 model gospodarki leśnej w Polsce w kontekście zasady zrównoważonego rozwoju. Sekcję 2. niniejszego tomu rozpoczyna artykuł Dominiki Dróżdż, w którym autorka porusza problematykę bezpieczeństwa międzynarodowego w kontekście broni atomowej w Korei Północnej, analizując jednocześnie przestrzeganie prawa międzynarodowego publicznego odnośnie do nieużywania broni atomowej. Handel ludźmi nazywany „współczesnym niewolnictwem” jest przestępstwem łamiącym podstawowe prawa człowieka. Ten proceder w różnym stopniu i w różnych formach dotyka liczne państwa oraz oddziałuje negatywnie na jednostki, grupy, społeczności lokalne, a także na całe społeczeństwo. Uderza w zdrowie psychiczne i fizyczne poszkodowanych, gospodarkę państw, poczucie bezpieczeństwa, sprawiedliwości i praworządności oraz jest nierozerwalnie związany z ubóstwem, nierównościami społecznymi, brakiem skutecznych regulacji prawnych i nieefektywnością organów ścigania. Beata Pąprowicz przybliża charakterrystykę, formy i tendencje dotyczące handlu ludźmi oraz przedstawia w jaki sposób wpływa on i wiąże się z poszczególnymi celami i zadaniami zrównoważonego rozwoju. Anna Ciechomska porusza problematykę równouprawnienia kobiet, przedstawiając poglądy (dot. małżeństwa) XIX-wiecznych filozofów – Harriet Taylor Mill i Stuarta Milla, porównując je z poglądami późniejszych autorek feministycznych. Ponadto, autorka uwypukla podobieństwa i różnice w przekonaniach omawianych autorów oraz ich aktualność w XXI wieku. Dominika Dróżdż w swoim drugim artykule omawia prawa humanitarne i prawa człowieka na gruncie wydarzeń związanych z terroryzmem wywołanych przez ISIS. Ponadto, autorka porusza kwestie związane z Międzynarodowym Trybunałem Karnym, który w przyszłości powinien mieć możliwość osądzania spraw związanych z terroryzmem. Sekcję 3. niniejszego tomu rozpoczyna artykuł Agnieszki Zduniak, poświęcony kwestii godności człowieka w znaczeniu takim, jakie nadaje jej chrześcijańska etyka społeczna, i jego przydatności do budowania nowoczesnego ładu moralnego oraz prawnego. 10 Odwołanie do pojęcia godności ludzkiej pozwala na rozpoznawanie pojawiających się we współczesnym społeczeństwie problemów moralnych, a także na wykrywanie struktur, których istnienie pociąga za sobą różne formy dyskryminacji i niesprawiedliwości. Inna Dyachenko poddaje analizie kierunki filozoficzno-naukowe, mające decydujący wpływ na kształtowanie nowoczesnego rozumienia „życia” i „żywego”. W artykule szczególną uwagę zwrócono na osobie jako przedstawicielu rodzaju „Vivens” i gatunku „Homo vivens”. Vitalii Turenko omawia specyfikę i cechy fenomenu innowacyjnego społeczeństwa w kontekście zrównoważonego rozwoju. Autor zaznacza, ze sukces innowacyjnych procesów w znaczącym stopniu jest determinowany przez te psychologiczne parametry jednostki, które są związane z jego kompetencjami w interakcji z nowymi pomysłami i technologiami. Ludmyla Moskaleva, Viktoriia Chorna i Irina Yakovenko poruszają problematykę budowania osobowych relacji religijnych na Ukrainie w regionie Morza Azowskiego. Na podstawie przeprowadzonych wywiadów autorki określają wpływ czynników konstruktywnego dialogu na międzyludzkie relacje religijne w wielokulturowym regionie. Nataliia Ridei i Oksana Voitovska na podstawie analizy literatury naukowo-pedagogicznej omawiają istotę kształcenia ustawicznego, kształcenia dorosłych oraz podyplomowego kształcenia pedagogicznego. Autorki ukazują główne perspektywy rozwoju krajowego systemu kształcenia podyplomowego w zakresie pedagogiki na zasadzie stałego rozwoju. Prezentowana publikacja obejmuje wybrane aspekty związane z procesem zmian społecznych, gospodarczych i środowiskowych. Złożoność aspektów badawczych determinuje do kontynuacji rozważań, a także wskazania nowych obszarów z zakresu tytułowej problematyki. Zespół Redakcyjny 11 12 SEKCJA I. ASPEKTY POLITYCZNE I GOSPODARCZE 13 14 Iuliia GERNEGO1 METHODOLOGY OF SUSTAINABLE HUMAN DEVELOPMENT AND ITS’ FINANCING2 Worldwide globalization makes our world more inclusive. Therefore, all human development benefits and negative impacts shares more widely. At the same time globalization tendencies are believed to be more widespread and diversified. In the new global economy, national leaders often pay attention to the growing role of social factor by doing business, which plays an important role in lifting people out of poverty and in competitive economy formation. The economic stability is the result of social and economic factors combinations that brings positive changes, which are able to help to address other challenges, including demographic shifts, health and education systems improvements, resource depletion. Determining the impacts of social factors on the total economic growth is important for the future development of society. Due to this focus, sustainable development is among main indicators of modern society competitive development. The widesprea...
View Full Document